"Elkarrizketa soziala iruzurra da; hobekuntzak konfrontaziotik datoz"

Hiru sindikatuk, Intersindicalek, Euskal Herriko ELAk eta Galiziako CIGek, erabaki dute beren aliantza areagotuko dutela konfrontazio sindikalismoa oinarritzat duen polo bat indartzeko; diotenez, CCOO eta UGT estatuko sindikatu handiek hobesten duten elkarrizketa soziala baino askoz ere eraginkorragoa da hori. Bartzelonan izan den topaketa batean partekatu dute hau, eta ELA zein CIGeko buruak sindikatu katalanaren ordezkarien batzar batean izan ziren; bertan Intersindicalek iragarri zuen, ELAk duela urte asko bezala, erresistentzia-kutxa bat sortuko duela sektore edo enpresa mailako grebak egiten dituzten afiliatuak sostengatzeko.

Mitxel Lakuntza ELAko idazkari nagusia da; Gamesako langilea eta Iruñean 1976an jaiotako teknikari elektronikoa. Harekin hitz egin dugu azal diezagun bere sindikatuaren eredua; honek du bere herrialdeko ordezkaritzarik handiena, alde handiz; ELA 1911n sortu zen, orientazio kristaua zuela eta orduan EAJrengandik gertu zegoelarik. Gaur ELAk nazioarteko harreman onak ditu eta sindikalismo borrokalariaren eredu da; 104.000 afiliatu ditu Euskadin, non 37,5 orduko astea dagoeneko errealitate den, eta Nafarroan. Lakuntza euskal politikaz, ezker abertzaleaz eta EAJri buruz ere mintzo da. Bere sindikatuak 90eko hamarkadaren bukaera aldera, LABekiko aliantza sendo bati esker -sindikatu hau historikoki ezker abertzaleari lotua izan da, eta CCOO eta UGTren antzeko ordezkaritza du Euskal Herrian- giltzarri izan zen Lizarrako Ituna aurrera atera zedin, ETAren amaieraren hasiera gauzatzeko eta Ibarretxe Planaren katalizatzaile gisa.

Azal iezaguzu hiru sindikatuon arteko topaketaren esanahia.


Bildu gara hiru sindikatuon artean aliantza bat osatzen dugulako, errealitate ezberdina izanagatik ere estaturik gabeko herrialdeetakoak garelako eta gure eredu sindikala garatzeko aldarri komunak ditugulako. Gure irakurketa politikoa eguneratu nahi genuen.

Intersindicalak bat egin du euskal eta galiziar sindikatuekin “konfrontazio” nazionaleko eredu baten inguruan. Zeintzuk dira elementu komun horiek?


Hiru erakundeok bat gatoz gizarte solidarioagoa, feministagoa, antirrazistagoa eta zeharo antifaxista nahi dugula. Aldarri demokratiko bera dugu, autodeterminazio eskubidea. Eta hirugarren elementua da eredu sindikala; honek erakusten digu soilik aurrera egiten dugula konfrontatzen dugunean. Gure esperientziak erakusten digu lan-hitzarmenik onenak konfrontazioaren emaitza direla. Patronala ezagutzen duen edonork -areago euskal patronala- badakigu soilik mugitzen dela estutuz gero.

Aurkeztu duzuen manifestuan oso kritiko agertu zarete CCOO eta UGT estatuko sindikatuen elkarrizketa sozialeko estrategiarekin; porrot egin duela uste duzue. 


Hala da, konfrontazio eredua da elkarrizketa soziala delako horri aurre egitea, estatuko bi sindikatu handiak definitzen dituena. Gure ustez hori iruzur bat da langileriarentzat, eta pagotxa patronalarentzat, mahai horietan lor daitekeena mugatu badaiteke patronalak edozein ekinbideri betoa ezartzen baitio. Oraintxe gertatzen ari den bezala.

37,5 orduko lanaldiaren inguruko eztabaidaz ari zara?


Horrek agerian uzten du eredu horrek porrot egin duela. Ez gaitu harritzen patronalaren jarrerak, baina bai Comisiones eta UGTrenak. Ona litzateke bi sindikatuek horri buruzko gogoeta egitea, neoliberalismoa eta eskuin muturraren gorakada globala nagusi diren une honetan.

Uste duzue badagoela oinarririk espainiar estatuan hirugarren polo soberanista eta borrokalariagoa sendotzeko?

Uste dut espainiar estatuko errealitate sindikalik nabarmenena periferiako sindikatuona dela. Erakusten da lurraldean errotutako alternatiba nazional bat proposatzen denean hautu horiek nagusitzen direla. Gure kasuan sindikatu nagusia gara, % 40arekin, eta LAB da bigarrena, % 20arekin. Nafarroan berdinduago gaude: UGTk % 25 du, CCOOk % 24 eta guk % 23. LABek % 18a du. Alternatiba eta bestelako eredu sindikal bat dagoen lekuetan hura gailentzen da. Eta eredu horretan grebak garrantzitsuak dira.

Grebara maiz jotzen duzue?

Guk grebari buruzko oso iritzi ona dugu. Zenbait girotan uste dute greba porrot bat dela. Guretzat, aldiz, porrota da prekaritateak irautea eta horri aurre egiteko gauza ez izatea. Greba aukera bat da, langile askorentzat hobekuntza posible egiten duena. Grebak lan-baldintzen hobekuntzarekin lotura zuzena du. Bestalde, hor dago ere sindikatuetatik aldentzeko joera, sindikatuak langileengandik urrun daudelako.

Zure ustez nola bukatuko da lanaldia murriztearen inguruan sortu den norgehiagoka?


Soilik esan dezaket zer nolako amaiera izatea nahiko nukeen. Ez dago gure esku. Espainiar gobernuak egitasmo bat aurrera ateratzeko gehiengoa behar du. Murrizketari dagokionez, nahiago genuke 35 ordu balira, baina behintzat 37,5 daude mahai gainean, eta aurrerapauso bat dela deritzogu. Espainiako gobernuari esaten diogu bil ditzala beharrezko gehiengoak, eta kontrako jarrera duen alderdirik badago, argi adieraz dezala. Bada beste gai garrantzitsu bat, gutxieneko soldataren igoera, eta honen inguruan sakoneko arazo bat daukagu, gure lurraldeetan ez baitaukagu eskuduntzarik. Horregatik aldezten ditugu geureak izango diren lan-harremanen markoak.

Hala esaten duzue zuen manifestuan.


Aldarri hori nahi dugu alderdi soberanistek bere egin dezaten.

Zuek, CIGek eta Intersindicalek espainiar gobernuaren lan erreformaren aurkako iritzia eman zenuten.

Hiru sindikatuok partekatu egin genuen erreformaren irakurketa; hau izan da Sanchezen gobernuak bete ez duen puntu nabarmenetakoa. Bere hauteskundeetako programan puntu nagusietako bat zen PPren lan erreforma indargabetuko zuela. Baina ez zuen halakorik egin. Patronalak, CCOO eta UGTrekin batera, erreforma txalotu zuen, eta patronalak hori egiten duenean susmoa pizten da. Erreformak enpresei ematen die kaleratzeak kudeatzeko botere osoa; ez zen aldatu banako kaleratzea, ez eta kolektiboa ere.

Baina behin-behinekotasuna txikiagoa da orain. Ala ez?


Jakina, behin-behinekotasuna murriztu da, baina irakurketa estatistikoa beste era batera egiten delako. Kontratazio partzialak gora egin du. Errealitatea ez da makillatu behar.

Euskal Herriko lehen sindikatua zarete. Nola lortzen da klase-sindikatu nazional batek lurralde bateko hegemonia iristea?

Hainbat faktoreren ondorioa da. Guk garrantzi handia ematen diogu geure ereduari; honen oinarriak autonomia politikoa eta independentzia ekonomikoa dira. Gure baliabideen % 92tik gora afiliatuen kuotekin osatzen da. 104.000 afiliatu gara. Gehiengoa izanagatik ere, gure herriko sare instituzionaletik kanpo gaude. Hainbat mahairen sortzaile izan ginen: lan osasunekoa, lan-harremanena, Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordea… baina horietatik alde egin dugu, baita sarrera batzuk galdu ere; horregatik gure autofinantziazioa areagotu dugu. Ondorioz inork ez du gure posizioa baldintzatzen sindikatutik kanpo.

Gure beste ezaugarri bat autonomia politikoa da; ez daukagu alderdiekiko inolako loturarik. Sindikatua 1976an birsortu zen unetik bertatik erabaki zen zuzendaritzako kideek ezin dutela inongo alderdiren hautagai izan. Beste funtsezko elementu bat da erresistentzia-kutxa. Kuoten % 25 horra bideratzen dira, greba egiten duten langileak sostengateko. Egin dugun zenbait greba urtebete eta gehiago luzatu izan da.

Batzutan LABi kargu hartu izan diozue Eusko Jaurlaritzarekin oso paktista izan delako. Bi sindikatuak kontrako norabidean doaz?


Gu 1911n sortu ginen, eta orduko testuingurua gaurkoaren aldean oso ezberdina zen. ELA zeharo aldatu da bere historian zehar. Baina beti eutsi izan die bi oinarriri: sindikatu abertzalea eta klase-sindikatua izan da. Horrek ere lagundu du arrakasta izaten. Guretzat 1976ko birfundazioak berebiziko garrantzia du. Eta duela lau urteko kongresuan gure burua independentista gisa definitu genuen. LAB bezala independentistak gara, eta zenbait gaitan, esaterako euskararen defentsan, bat gatoz.

Baina inoiz ez gara bat etorri negoziazio kolektiboan. Eremu horretan gutxieneko akordio bat izan nahiko genuke. Gure arteko desadostasun bat da LABek independentzia politikoa nola ulertzen duen, eta beste bat, ekintza moldeen ingurukoa. Eurek ez dute erresistentzia-kutxarik, eta zenbait hitzarmenetan gehiengoa osatu dute CCOO eta UGTrekin, ELAren aurka, bi sindikatu horiek euskararen normalizazioaren kontrako eragile aktiboenetakoak diren arren. Guretzat estatuko sindikatuak sekula ez dira aliatu potentzialak izango. Bestalde, ez dugu ulertzen LABek lehenago aipatutako erakunde horietara itzultzeko hartu duen erabakia.

Adierazpen independentista hori definizioa baino zerbait gehiago zen? Konfrontazio estrategia areagotzea zekarren? Erradikalizazioa, hala esan baliteke?


Erradikalizatzea, betiere posizio demokratikoetara jotzen bada, beti da positiboa. Sindikatu independentista gisa definitzea praxi bat finkatzea zen. Sindikatuak 80etako hamarkadan Estatutua ontzat eman zuen, baina 90etako bukaeran erabaki zuen bide horrenak egin zuela.

Noiz galdu zen EAJrekiko sintonia positiboa?


80etako hamarkadan harremanak aski onak ziren, tentsioak izanagatik ere, bi erakunde independenteen artean; bat gentozen gure herriko instituzioak eraiki beharra zegoela. Baina 90eko hamarkadan EAJk bere ildoa aldatu egin zuen. Tradizio kristau-demokratatik zetorren alderdi hura, ordurarte patronalaren eta sindikatuen arteko oreka bilatu izan zuena eta zerbitzu publikoen defentsa bere egin zuena, nagusitu zen neoliberalismoari atxiki zitzaion. Hortik aurrera EJAk politika neoliberalak hautatu zituen. Gure ikusmoldean EAJ eskuineko alderdi bat da. Badakigu batzuek esaten dutela ez duela zerikusirik PP rekin.

Eta hori entzutean zuek zer erantzuten duzue?


Tira, zenbait gaitan -gutxiengoenganako edo aniztasunarekiko errespetua- PPk jarrera askoz ere kontserbadoreagoak ditu. Baina analisi ekonomikoa eginez gero EAJren funtzioa da botere ekonomikoen alde jokatzea. Eta gure kalterako kontzertu ekonomikoa eta EAEko fiskalitatea interes horien esanetara jartzen ditu. Euskal Herriko politika fiskalari erreparatuz gero ikusten da enpresek gero eta gutxiago ordaintzen dutela sozietateen zergan eta diru-bilketan lan-errentek gero eta pisu handiagoa dutela. Hori ez da kasualitatea; zerga-politika horrela pentsatuta dago.

Hori, beraz, Urkulluren aurreko garaietatik dator.


Noski! Esango nuke hori mahai gainean zegoela Ardanzaren garaian. Eta denbora joan ahala areagotu egin dela.

Hobetu al dira gauzak Imanol Pradalesekin?


Moldeak zertxobait aldatu dira. 2013tik aurrera Urkulluk ELArekin ez zuen interlokuziorik izan. Nagusikeria politikoa zen. Ohiz kanpokoa zen, baina politikaren ikuskera autoritarioa islatzen zuen, pentsamolde neoliberalarekin batera. Hori ordaindu egin zuen, batik bat zerbitzu publikoen gainbeheraren ondorioz. Pradalesek gurekin bilera bat egin du. Moldeak aldatu dira, baina mamia ez. Orain ikusiko da hori, aurrekontuekin. Euskal Herriko eztabaidarik beroenetako bat izan da Osakidetzaren, osasungintza publikoaren narriaduraren ingurukoa; baliabide gabeziaren ondorio da hori. Orain gobernuak mahai berean eseriarazi ditu patronala, PP, beste sindikatuak… Gu gara parte hartu ez duen erakunde bakarra.

Zer dela eta?


Osasungintzaren inguruko mahai bat delako, ez osasun publikoaren aldeko itun bat. Bitartean, ordea, zerbitzuak pribatizatzen ari dira oraindik ere. Aurrekontua ez da handituko behar beste, eta aldi berean Osakidetzako lan-baldintzen mahaiari ez diote jaramonik egiten. Gogoratu beharra dago langileen % 50etik gora behin-behinekoak direla. Eusko Jaurlaritzak funtsezko bi oinarri baditu: batetik gehiengo parlamentarioa (Sanchezek nahiko luke halakorik). Bestetik, osasun-sistema aspaldidanik ari dira kudeatzen eta, horrenbestez, arazoak ondo asko ezagutzen dituztela. Ez dute urte erdi behar arazoak non diren erabakitzeko.

Zertan aldatu da Euskal Herriko mundu sindikala gatazka bukatu zenetik hona?


Gizarteko testuinguru orokorra aldatu da. Gaur euskal gizartea duela hogei urte baino hobeto dago, bizikidetzari dagokionez. ETA desagertzea zen sindikatuak galdegiten zituen kontuetako bat. Baina ETA desagertuagatik ere gatazka politikoa ez da amaitu.

Bortizkeria da desagertu dena.


Halaxe da.

Pentsa liteke, epe laburrean ez bada ere, baizik agian aurrerago, euskal gizarteak bide-orri independentista bat planteatzea?

Baiezkoarekin erantzun nahiko nuke, baina Euskal Herrian pultsu nazionalik ez dago eta, gure iritziz, hori gertatu da ez delako bilatu autogobernuaren alde estatuarekiko konfrontazioa eta polarizazio politikoa. Eusko Jaurlaritzak egin dituen gauza interesgarrietako bat izan da autogobernuak izan duen higadurari buruzko dokumentazio lan bat. Baina ikerketa hau zeharo ezkutatu dute.

Estatuak eta Auzitegi Konstituzionalak autogobernua murriztu dute, esaterako gastu-araua ezarriz, eta lehendakariek ez dute ezer esan. Ez eta birjartze-tasei buruz ere: ezin dugu erabaki zenbat funtzionario izan behar ditugun. Oraintxe, hain zuzen, sektore publikoan greba bat ari gara egiten. Murrizketa etengabekoa izan da. Pradalesek egiten duen moduan aldebikotasuna lehenesteak, estatuak autogobernua bermatu ezean, ez du zentzurik. Euskal burujabetza nazionala eraikitzen hasi behar dugu jendearen bizimoduarekin lotutako gaietatik hasita.

Zer deritzozu Bilduren eta ezker abertzalearen estrategiari?


Bitxia da, baina euskal politikan ia estrukturala bilakatu da nola hurbildu den Bildu politika publikoetan alderdi sistemikoengana. Hala zen Nafarroan, non PSNrekiko sintonia oso nabarmena zen; han etxebizitzari edo zerbitzu publikoei buruz analisi bat egiten denean ondorioa da eskuineko gobernuekiko jarraipena izan dela. 2025eko aurrekontuak -seigarren aldiz aterako dira aurrera Bilduren abstentzioari esker- UPNk utzi zituenaren oso antzekoak dira. Ez dugu ikusten honen irakurketa kritikoa egiten denik.

Ez al da eskuin nafarraren itzulerari bidea ixteko modu bat?


Jakina. Guk ez dugu nahi UPN gobernura itzultzerik, baina hori kontu bat da, eta bestea, arazo sozialak ahazten dituen diskurtso triunfalista egitea. EAEn, esaterako Gipuzkoan, EAJ, PSE eta Bilduren arteko akordioak izan dira; beti daude adosteko prest, arazo sozial ugari alde batera utzita. EH Bilduri eskatzen diogu eskuinarekiko alternatiboa den eredu bat proposa dezan, baina badirudi hori baztertu egin duela.

Intersindicalekin eta CIGekin plazaratu duzuen manifestuan ohartarazten duzue eskuin muturraren gorakada mehatxu bat dela. Horrek mundu sindikalari aukeraren bat ematen dio?


Aukeraren bat bada, militantzia eta polarizazioa sortzeko da. Eskuin muturra geldiarazteko modu bakarra da demokrazia, eskubideak eta mobilizazioa areagotzea. Alabaina, eskuin muturrak Euskal Herrian ia ez du ordezkaritzarik (Iparraldean bai, Rassemblement National baitago). Horren arrazoiak, zati batean, asoziazionismoa, ezarpen sindikal handia eta mugimendu feministaren indarra dira. Gizarte mugimendu hauek ultraeskuinaren kontrako blindajea ditugu. Eskuin muturra non indartu da? Garai batean ezkerra indartsua zen inguruetan. Ezkerrak kale egin eta eskuin muturrak aurrera egin du. Interesgarria da Bernie Sandersek esan duena: Alderdi Demokratan jendearen arazoekiko deskonexioa gertatu da. Pentsa zenbateraino deskonektatu den, ezen herritarrek Trump bezalako aberats bati babesa eman baitiote…