2020. urtea urtarrilaren 30eko greba orokorrarekin hasi genuen. Greba hori ELAk deitu zuen, Euskal Herriko Eskubide Sozialen Karta osatzen dugun beste erakunde sindikal eta sozial batzuekin batera, eta pentsio publikoak, kalitatezko enplegua eta oinarrizko eskubide sozialen aitorpena aldarrikatu genituen, hala nola etxebizitza edo zaintza-sistema publiko, unibertsal, doako eta kalitatezkoa eskuratzea.
Covid-19ak bizitzeko modua aldatu digu. 2.000 pertsona baino gehiago hil dira gure lurraldean. Martxotik 34.000 lanpostu suntsitu dira Hego Euskal Herrian. Gainera, 35.000 pertsona daude lan-erregulazioko espedienteetan. Krisia milaka langileri zuzenean eragiten ari zaie. Gizarte-estaldurak ez dira nahikoak oraindik, eta pandemiak eragindako zaintza-beharrak asetzeko prestaziorik ere ez da onartu. Datozen hilabeteetan langabezia, lan-segurtasun eza eta desberdintasun soziala hazi egingo dira, eta, beraz, aurreikusteko zailak diren magnitudeen konbultsio soziala jasango dugu.

Austeritate-politikak alde batera uztea

Hori guztia onargarria izatetik urrun zegoen aurreko egoera batean; izan ere, adibidez, pobrezia eta desberdintasuna hazten ari ziren hazkunde-urteetan ere (Eusko Jaurlaritzak argitaratutako Pobreziari buruzko Inkestak erakusten zuen 2018an 130.000 pertsona baino gehiago zeudela pobrezia larrian, 2008an baino % 46 gehiago).

Azken hilabeteetan gertatutakoak ondorioak ateratzeko aukera ematen digu, 2008ko finantza-krisiaren ondoren ezarritako murrizketen bidea onartu nahi ez badugu berehala aplikatu behar diren aukerak eta neurriak planteatzeko. Funtsezkoa da austeritate-politikak alde batera uztea, zorraren, defizitaren edo gastu-arauaren mugak betiko hautsiz. Agerian geratu da funtsezko lanak bizitzaren eta zainketen jasangarritasunarekin zerikusia dutenak direla. Zerbitzu publikoak eta komunak erabat indartu behar dira. Ezinbestekoa da diru-sarrera publikoak handitzea, enpresek, kapitalak, ondareek eta errenta handiek ordaintzen dituzten zergak handitzeko erreforma fiskal baten bidez. Globalizazioaren eta nazioartekotzearen mantraren aurrean ekonomia birkokatzeko beharra ere ikasi dugu.

Baliabide publikoak erabiltzea pertsonak erreskatatzeko

Pertsonen eskubideak kapitalarenak baino lehenetsi behar dira, baliabide publikoak pertsonak erreskatatzera bideratuz, bereziki egoera ahulenean bizi direnak. Eta lanaren balioa duindu behar da, batez ere prekarizatutako eta feminizatutako sektoreetan.

Hala ere, erakundeen erantzuna ez da egon krisiaren larritasunaren mailan. Pedro Sanchezen Gobernuak ez du Aurrekontuen Egonkortasun Legea aldatzeko inolako asmorik. 2020rako eta 2021erako zerga-arauen etetea ez da nahikoa.

Autokonplazentziaren, publizitatearen eta propagandaren inertzian murgilduta, Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak ia ez dute jarduera zehatzik abiarazi bizi dugun krisi sanitario, ekonomiko eta sozialari erantzuteko. Horren ondorioz, Teleberriren ameskeriaren atzean (No-Do motz geratzen da), jendeak ez du hobekuntzarik ikusten bere egoeran. Edozein ingurunetan esaldi bat errepikatzen da, aldaera eta kalifikatzaile ezberdinekin: "Laguntzak daudela diote, baina gezurra da".

Diru-bilketaren beherakada

Aurten, diru-bilketaren beherakada handia gertatzen ari da (egungo zenbatespenek ia 3.000 milioi euroko beherakada ezartzen dute EAEn eta 500 milioi eurokoa Nafarroan). Aurtengo aurrekontuari eusteko, murrizketa batzuekin, Eusko Jaurlaritzak eta Nafarroako Gobernuak defizit handia izango dute, eta etorkizunean murrizketa handiagoak egiteko oinarria izan daitekeen zorpetzea sortuko dute (2008ko krisiaren ondoren ikusi genuen bezala).

2021eko aurrekontuak zehaztu gabe daude, eta egoera kezkagarria da. Diru-bilketa ez da nahikoa izango, argi eta garbi. Onartezina da bi urte horietarako zorraren mugak ezabatzen direnean Eusko Jaurlaritzak, Foru Aldundiek eta Nafarroako Gobernuak Madrilekin adostea gastu publikoaren beharrezko mailei aurre egiteko nahikoak izango ez diren mugak.

Berariazko aipamena merezi dute Europako funtsek. ELAk dagoeneko salatu zuen funts horiek eskatzen zituzten estatuek erreformak eta murrizketak egin beharko zituztela. Orain ere badakigu funts horiek ez direla Eusko Jaurlaritzaren edo Nafarroako Gobernuaren aurrekontuetara iritsiko. Sanchezen Gobernuak zuzenean kudeatuko ditu, eta, gainera, ez dira gizartearen beharrei erantzutera bideratuta egongo; aitzitik, logika neoliberal eta kapitalista europarraren barruan kokatutako proiektuak izango dituzte hartzaile. Urkulluk aurkeztutako lehen zerrendak AHTra, Iberdrolara eta Petronorrera bideratzen du diru hori. Beraz, Europako funtsak tranpa bat dira berez, eta ez dira izango datozen urteetarako gure gobernuen finantziazio-iturri, eta horrek erakusten du alternatiba bakarra zerga-erreforma dela.

Mobilizazioa beharrezkoa da

Gobernatzen gaituztenek ez dute inolako borondaterik norabide horretan aurrera egiteko behar diren politikak aldatzeko. Aitzitik, bere diskurtsoak lan- eta gizarte-eskubideei beste buelta bat ematea bermatzen du, patronalarekin bat egitean erakusten den bezala, soldatak jaistea defendatzeko orduan, edo kapitalari zergak handitzeari aurrez aurre uko egitean (ELGAk ere eskatu du hori, erakunde-egitura neoliberala gobernatzen duten erakundeetako batek).

Beraz, urrats berriak eman beharko dira gizarte-mobilizazioan. Politikek pertsonak eta eskubideak erdigunean jartzeko bide bakarra da. Datozen aste eta hilabeteetan bide horretan aurrera egingo dugu, beste erakunde sindikal eta sozial batzuekin aliantzan, urtarrilaren 30eko greba orokorrean egin genuen bezala.

 

Kalera zaintzen eta osasunaren sektoreak publifikatzeko

Covid-19ak agerian utzi du aspalditik aldarrikatzen ari garena, zaintza lanak funtsezkoak direla, ezin direla gelditu. Zainketa-sistemaren estaldura oso urria da (egoitzak, etxeko laguntza,...). Dauden behar gehienak alde batera uzten ditu, eta estaldura ematen den kasuetan, edo ez da nahikoa, edo ordainketa- edo koordainketa-maila onartezina ezartzen du.
ELAk zaintzaren eta osasunaren sektore azpikontratatuak publiko egiteko kanpaina jarri du abian, eta 10.000 lanpostu sortzea eskatu du, lan-baldintza duinekin. Ildo horretan, hainbat aldarrikapen aipagarri ditugu.

1. Mendetasun-egoera guztiak sistema publiko, unibertsal, doako eta kalitatezkoak estaltzeko eskubidea legez aitortzea.
2. Zainketen eta osasunaren sektore azpikontratatuak argitaratzea.
3. 10.000 pertsona kontratatzea, gaur egun dugunaz bestelako zaintza-eredu publiko bat eraikitzeko. Eredu horrek mendekotasun-egoera guztiak estaliko ditu, jaiotzen garenetik hiltzen garen arte, eta lan-baldintza hobeak izango ditu, oso esparru prekarioak direlako, zainketena batez ere. Eta hori ere ez da kasualitatea; izan ere, emakumeei (kasu askotan, emakume arrazializatuei) lanaren banaketa sexualaren bidez esleitu dizkiguten lanak dira, eta oso baldintza kaskarretan egiten ditugu; praktikan, esklabotza-egoeretara ere iristen gara, eta, kasu askotan, doan.

28 neurri zehatz krisitik ateratzeko

Udazkenean kalera aterako gara eskubideak bermatzeko

Covid-19ak agerian utzi du aspalditik aldarrikatzen ari garena: zaintza lanak funtsezkoak direla, ezin direla gelditu. Martxoaren 8ko bi greba feministetatik gatoz, egoera hau agerian utzi zuten bi deialdi. Lan horiek, feminizatuak, ikusezinak eta gutxietsiak, askotan etxearen esparruan ematen dira, familiak horretara behartuta daudelako, edo etxeko langileen lanaren bidez, horietako asko administrazio-egoera irregularrean baitaude. Genero-arrakalari arraza-arrakala eta irregulartasun-arrakala gehitzen zaizkio, eta esklabotza-egoeretara iristen da.

Gabeziak sisteman

Zainketa-sistemaren estaldura oso urria da (egoitzak, etxeko lagun-tza,...). Dauden behar gehienak alde batera uzten ditu, eta estaldura ematen den kasuetan, edo ez da nahikoa, edo ordainketa- edo koordainketa-maila onartezina ezartzen du. Legea aldatu behar da mendekotasun-egoera guztiak sistema publiko, unibertsal, doako eta kalitatezkoaren bidez estaltzeko.

Sistemaren gabeziak ez dira kasualitate hutsa. Zaintzak negozio-nitxo bihurtzea erabaki da; sektoreko enpresak diru publikoarekin eta erabiltzaileen ekarpenekin aberasten dira, sektore horietako langileen arreta-ratioak eta lan-baldintzak beherantz botatzen dituzten bitartean.

ELAk zaintzaren eta osasunaren sektore azpikontratatuak publiko egiteko kanpaina jarri du abian, eta 10.000 lanpostu sortzea eskatu du, lan-baldintza duinekin.

Zaintza lehenestea, ez enpresa-onura

Pandemiak agerian utzi du sektore horien azpikontratazioari eta prekarizazioari babesa eman zieten oinarri ideologikoen faltsutasuna. Bada gizarte-aldarri bat, zaintzaren eta osasunaren eredua aldatzeko baliatu behar duguna.

Ezinbestekoa da zaintza publikoa izatea, besteak beste, zaintzarako eta osasunerako eskubidea negozioaren eta enpresa-onurari gailenduko zaiola bermatzeko.

Bestela, adinekoen egoitzetan bizi izandako egoerak errepikatzen amaituko dugu, ehunka pertsona hilda eta milaka kutsatuta (bai erabiltzaileak, bai langileak).

ELAk argi dauka pandemiak zalantzan jarri dituela azken hamarkadetan inposatu nahi izan dizkiguten balio batzuk. Horietako bat mantra faltsu bat da: modu pribatuan hobeto kudeatzen dena modu publikoan baino. Ideia horrek jauzi egin du zaintzaren eta osasunaren esparruan. Agerian geratu da publikoa baino ez dela gai izan pandemia horri aurre egiteko –nahiz eta zailtasun asko izan, azken urteetan izandako baliabide-murrizketen ondorioz–. Osasunaren eta zaintza pribatuen ustezko kalitatea zalan-
tzan jartze hori aprobetxatu behar dugu pertsonak kudeaketa osoaren erdigunean egongo diren zaintza- eta osasun-eredu batera joateko. Eta hori landuko dugu kanpaina horretan.

Berdintasunaren aldeko neurria

Ido horretan, hainbat aldarrikapen aipagarri ditugu.

1. Mendetasun-egoera guztiak sistema publiko, unibertsal, doako eta kalitatezkoak estaltzeko eskubidea legez aitortzea.
2. Zainketen eta osasunaren sektore azpikontratatuak argitaratzea.
3. 10.000 pertsona kontratatzea, gaur egun dugunaz bestelako zaintza-eredu publiko bat eraikitzeko. Eredu horrek mendekotasun-egoera guztiak estaliko ditu, jaiotzen garenetik hiltzen garen arte, eta lan-baldintza hobeak izango ditu, oso esparru prekarioak direlako, zainketena batez ere. Eta hori ere ez da kasualitatea; izan ere, emakumeei (kasu askotan, emakume arrazializatuei) lanaren banaketa sexualaren bidez esleitu dizkiguten lanak dira, eta oso baldintza kaskarretan egiten ditugu; praktikan, esklabotza-egoeretara ere iristen gara, eta, kasu askotan, doan.

Neurri horiek urrats garrantzitsua lirateke emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna errealitate izango den gizarte batean aurrera egiteko. Funtsezko gaiak jorratu behar dira, hala nola etxeko langileen erregimeneko eskubideak Gizarte Segurantzaren erregimen orokorrarekin parekatzea, edo pandemia honetan zaintza-lan horiek egiteko funtsezkoak izan diren pertsonen erregularizazioa. Etxeko lanen eta zaintza-lanen denboren berrantolaketari eta erantzunkidetasunari ere heldu behar zaie. Lan asko dago egiteko.