BIZKAIKO OSTALARITZA
“Lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoak atea irekitzen dio sektore publikoaren prekarizazio osoari”

Marige Fernández, Bizkaiko Ostalaritzako ELAko arduraduna
Zer da lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa? Zergatik da hain garrantzitsua horren ezarpena gelditzea?
Lan-erreformak jorratu nahi zuen gaietako bat kontratuen behin-behinekotasuna zen. Teorian, kontua existitzen ziren kontratuak egonkortzea zen. Horrela, obra-kontratua ezabatu zen, eta behin-behineko kontratua ekoizpenaren gorabeheretara mugatu zen. Hala ere, erreformarekin jarraitutasunik gabeko kontratu finkoak garrantzia hartu zuen.
Jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa lanaldi partzialekoa edo lanaldi osokoa izan daiteke. Lanaldi osoko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa izateko, ez da beharrezkoa sektoreko hitzarmenak ezer arautzea. Hala ere, lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoetan, hitzarmen sektorialak horiek sinatzeko aukera eman behar du.
Bizkaiko Ostalaritzaren hitzarmenak hiru kolektibo handi biltzen ditu: kolektibitateak, hotelak eta tabernak eta jatetxeak. Lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa jada ematen zen kolektibitateetan lan-erreformaren aurretik, jardueraren izaerarengatik. Horrela, ulertzen dugu zein den sektore horren errealitatea, eta kontratu horrek errealitate eta izaera horri erantzuten diola.
Orduan, zein da arazoa?
Arazoa da figura hori sektore osora zabaltzea da, jarduera-motak kontratu horren beharra eskatzen edo justifikatzen ez duen arren. Funtsezko galdera hau da: Nori egiten dio mesede lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa izateak? Norena da horrelako kontratuak arautzeko beharra? Patronalarena, ez langileena. Horrelako kontratuak egoteko beharra ez da alde sozialarena, patronalarena baizik.
Zein da arriskua?
Imajinatu hotel bat daukadala eta puntako jarduera bat daukadala, egun jakin batean ekintza garrantzitsu bat dagoelako. Imajinatu egun horretan pisu-zerbitzari gehiago kontratatu behar ditudala lau orduz. Ba arazorik ez kontratatu egingo ditut, lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoak egun eta ordu jakin horietan lan egiteko langile horiek kontratatzea ahalbidetzen didalako. Gaur, ordea, ezingo nuke egin, langile horiek gutxienez lanaldi osoan egon beharko luketelako. Lanaldi osoko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa existitzen da eta erabil daiteke. Ezin dugu kontratu osoa kontratu partzial bihurtzerik onartu. Horregatik egiten diogu uko Ostalaritzako aurreakordioari.
Ahaztu gabe, jakina, horrelako kontratuen atzean genero-irakurketa argia dagoela. Horrelako kontratuek sektore feminizatuetan dute eragina batez ere, berez prekarioa den sektoreko bateko, hoteletako, pisu-zerbitzariak, besteak beste.
LABek, CCOOk eta UGTk onartu egin dute Bizkaiko ostalaritzako edo kirol zelaietako lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa…
Ostalaritzako hitzarmenari buruzko bilera baten ondoren, langileen ordezkari batek hau esan zigun: ‘beno, ostalaritzan badaude horrelako kontratuak behar dituzten tabernak’. Beno, gertatzen dena da gu bileretara langileak defendatzera joaten garela, ez San Mameseko taberna defendatzera, adibidez. Guk Bizkaiko Ostalaritzako Hitzarmenaren mende daudenek baldintza duinak izan ditzaten egiten dugu borroka, ez gara patronalaren interesen alde borrokatzen.
Horrelako kontratuak beste leku batzuetan ere aplikatu dira, eta emaitza oso negatiboa izan da. Hor dago Ingalaterraren kasua.
Jarraitutasunik gabeko langile finkoen kontratua urtaro jakin batzuetarako erabili beharko litzateke, eta ez da horrela egiten ari. Ezin dugu ahaztu Gobernuak, teorian, enpleguari egonkortasuna emateko lege bat onartu zuela. Hala ere, kontratu hori gehiegizko malgutasuna izateko erabiltzen ari da, aurreabisuetan inolako kontrolik izan gabe, noiz joan behar duzun, lanera joateko noiz deituko dizuten. Gure ustez, Estatuak diru publikoarekin finantzatzen duen gehiegizko malgutasuna dago hemen, etxera bidaltzen zaituztenean langabeziara zoazelako. Hau da, enpresak ez dizu ordaintzen, Estatua da langabezia ordaintzen dizuna SEPEren bidez.
Bestalde, jarraitutasunik gabeko langile finkoekin gertatzen ari diren egoera horiek guztiak ezkutuko ABEE gisa ere har litezke. Hoteletan antzematen ari gara. Beno, egia esan, ezkutuko ERTE bat baino okerragoa dela esango nuke.
Zergatik?
ABEEetan enpresak gizarte segurantzan kotizatzen duelako eta langabeziara bidaltzen zaituelako. Jarraitutasunik gabeko kontratu finkoan, enpresak langabeziara bidaltzen zaitu, ez dizu ordaintzen –SEPEk langabezia ordaintzen dizu– eta, gainera, ez du zugatik kotizatzen. Jarraitutasunik gabeko kontratu finko horiek eginez enpresak onura bikoitza du.
Baina are gehiago. Enpresak ekoizpenaren gorabeheren ondoriozko aldi baterako kontratua balira bezala ari dira jarraitutasunik gabeko kontratu finkoak erabiltzen. Erabateko malgutasunez erabiltzen dute aldi baterako, ez dietelako langileei langabeziara joateko behar besteko aurrerapenaz jakinarazten. Lehen, ekoizpenaren inguruabarrekin erlazionatutako kontratuetan, bazenekien noiz hasten zinen eta noiz amaitzen zenuen. Orain ez. Erabateko prekarietatea gertatzen ari da. Orain langileak ez daki noiz hasten den, ezta noiz amaitzen duen ere.
Hau da, gaur dei zaitzakete San Mameseko tabernatik, eta esan bihar ekitaldi bat dagoela eta 19:00etatik 23:00etara lanera joan behar duzula. Hori da jarraitutasunik gabeko langile finkoen izatea. Ostalaritzako aurreakordioan aldez aurretik (24 edo 48 ordu) abisatu behar zela arautzen zelako, baina, era berean, arrazoi justifikaturik izanez gero, berehala joateko deitu ahal dizutela jasotzen delako.
Erabateko prekarietatera eraman gura gaituzte. Argi dago lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa izanda beste lan bat bilatu behar duzula soldata duina izateko. Hala ere, oso zaila da bi lanak bateragarri egitea, ez baitakizu noiz deitu ahal dizuten berriro. Agian bihar joateko deituko dizute gaur, edo ez dizute deituko, edo egun batzuk barru deituko dizute… Eta gauza bera gertatzen da laneko bizitza eta bizitza pertsonala bateratzeko orduan, ezinezkoa da.
Langileek enpresen aurrean izan behar duten prestasunaz hitz ez egiteagatik. Enpresaren aldetik zero kostuan erabateko prestasuna izateaz ari gara. Izan ere, beste hitzarmen batzuetan prestasun hori duen jendeari ordaindu egiten diote. Adibidez, mantentze-lanetan lan egiten dutenei prestasun hori ordaindu egiten zaie; izan ere, zerbait hondatzen denerako prest egotea ordaindu egin behar dela ulertzen da. Ostalaritzan ez, erabateko prestasuna izan behar duzu, baina, gainera, ordaindu gabea.
Laburbilduz, ELAk lanaldi partzialeko jarraitutasunik gabeko kontratu finkoa barne hartzen duten hitzarmenen aurka borrokatzen jarraituko du.
Hala da. Oso harro gaude gure jendea ostalaritzaren sektorean egiten ari den lanarekin. Esan dezakegu aurreakordioan jaso diren soldata-igoera, lanaldi-murrizketa edo lanaldiaren kontrol telematikoa, besteak beste, ELAren lanaren ondorio izan direla. Hala ere, argi dago ezin dugula kontratu mota hori barne hartzen duen hitzarmenik babestu, sektorearen, kasu honetan, Bizkaiko Ostalaritzaren, prekarizazio osoaren aurrekaria, delako.
Hasieran esan duzu oraingoz aurreakordioa ez dela hitzarmen bihurtu, beste arazo bat sortu delako. Zer esan nahi duzu?
Duela urte batzuk arte Ostalaritzako hitzarmenak, sukaldaritza modernoa deitu izan dena arautzen zuen: Burguer King, McDonalds eta janari arineko horrelako enpresek lanbide arteko Gutxieneko Soldatatik oso gertu zeuden soldatak ordaintzeko enpresa-hitzarmenak egin zituzten Rajoyren erreformaren ondoren. 2021eko abenduko erreforma berriak ezartzen duenez, enpresa-hitzarmenak ezin dira sektoreko hitzarmenetan ezarritakoak baino txikiagoak izan. Bada, enpresa horiek, azken erreforma horren ondorioak saihesteko asmoz, alegiazko sektore bat sortu dute –gure ikuspuntutik–, eta CCOOrekin eta UGTrekin batera, janari arineko enpresa mota horietarako estatuko hitzarmen sektorial bat sinatu dute. ELAk –CIGekin batera– hitzarmen hori inpugnatu zuen Auzitegi Nazionalean, eta gaur egun helegitearen zain dago Auzitegi Gorenean. Gaur egun patronal horrek dio azpisektore hori Ostalaritzako Hitzarmenean (beti egon den lekuan) sartzen bada hitzarmena inpugnatuko duela. Esan behar da hain prekarioa den hitzarmen hori Sukaldaritza Modernoko patronalak eta CCOO eta UGT sindikatuek sinatu zutela. Hitzarmen hori ez litzateke existituko sindikatu espainiar horiek hitzarmen hori sinatzea onartu ez balute, eta McDonalds, Burguer King eta beste enpresa batzuetako langileak Bizkaiko Ostalaritzako hitzarmenaren pean egongo lirateke. LABek gehiago zaindu beharko lituzke negoziazio kolektiboan lantzen dituen aliantzak.