ELAk patente pribatuen sistemarekin amaitzea eskatzen du

Nazioarteko lankidetzan eta diru publikoaren kopuru historikoetan oinarritutako ahalegin zientifiko handiari esker, gizateriak hainbat txerto garatu ahal izan ditu COVID-19ren aurka urtebete baino gutxiagoan. Hala ere, lorpen handi hau erabat goibeldu dezake industria farmazeutikoaren gutiziak. Bizi dugun egoera oso kritikoan, herritar gehienei eskatzen zaien salbuespen-irizpidea industria farmazeutiko pribatuari eta mozkin-egarri iraunkorrari ere aplikatu behar zaie. Covid-19rekin lotutako patenteak askatzea lehentasuna eta lehen urratsa izan behar da.

Baina ezin gara hor geratu. COVAX edo C-TAP bezalako ekimenek porrot handia egin dute, ez bakarrik nahikoa ez direlako, baizik eta, batez ere, huts egindako gobernantza-sistemari erantzuten diotelako, herrialde aberastuek eta multinazionalek, askotan fundazio moduan, munduko ordena nahierara birkonfiguratu nahi duten proposamenekin. Filantropia eta gorabidean dauden ekimen publiko-pribatuak ez dira irtenbidea. Are gutxiago egungo erronka globalen aurrean eta Estatuak eta industriak nagusi diren mundu honetan, merkatuaren lege bakarrak eta etekinik handienak gidatuta.

Osasun krisia oso urrun dago konpontzetik. Sistema kapitalistak eta politika neoliberalek funtsezko eginkizuna izan dute fase guztietan. Birus honen jatorrian giza espeziearen eta naturaren arteko harremanen eraldaketa neurrigabea dago. Krisi ekologikoak eta osasun-krisiak lotura estua dute. Eta logika harrapari neoliberalak berak areagotu egin ditu bien ondorioak, krisia modu pribatu eta lehiakorrean kudeatzea proposatu baitu. Horren ondorioz, desberdintasun, sufrimendu eta heriotza gehiago daude gutxiengo pribilegiatu baten interesen izenean.

Pandemiak joera arriskutsuak, gizarte-arrailak eta dimentsio anitzeko fenomenoak bizkortu eta sakondu ditu. Joera horiek duela hamarkada batzuetatik ikusi ditugu, eta, hasiera batean, herri-klaseek pairatzen dituzte, batez ere emakumeek eta pertsona arrazistek. Emakumeak gehiengoa dira pandemiaren aurkako borrokaren buru izan diren osasun-langileen artean, baina baita bizitzari eusteko orduan ere, zerbitzu publikoen murrizketen eta lehen biktimak diren gizarte-eskubideen murrizketen aurrean.

Osasuna eta osasun eta txertaketarako sarbidea giza eskubide unibertsala dira. Beraz, txertoak ondasun publiko globaltzat hartu behar dira. Eta irisgarritasun unibertsala ziurtatzeko, patenteak lehenbailehen askatzea farmazia-industria pribatuak nazionalizatzeko mekanismoekin eta herrialde guztietan farmazia-industria publikoen garapenean inbertsio handia egitearekin batera joan behar da. Ekintza irmoa, txertoen ekoizpena eta banaketa publikoki planifikatu ahal izateko, tokian tokiko ekoizpen-gaitasunak ahal den neurrian garatuz eta gainerako kasuetan nazioarteko elkartasun loteslearekin osatuz.

Birusek ez badute mugei buruz ulertzen, haien borrokak ere ez luke behar. Txobinismo sanitarioa munduan zehar dabilen deriba erreakzionario baztertzailearen beste alde bat da. Hego Globaleko herriek planetako gainerako biztanleen baldintza berberetan txertoak eskuratzeko aukera izan behar dute.

Kubak pandemiaren aurkako txertoak eta tratamenduak garatzeko egindako ahaleginak agurtzen ditugu, emaitzak gizateriaren esku jartzeko bokaziotik abiatuta. Planeta-erronkek, pandemia gisa, erantzun globalak behar dituzte erronkaren mailan.

Ekonomia pribatua, merkatuan dagoen fede itsua eta etekinen logika bizitzarekin bateraezinak direla frogatu da. Osasuna ezin da merkantzia bat izan. Jarduera ekonomikoa ezin da suspertu ez osasunaren ez gehiengoen eskubideen kontura. Aukeratu behar da: kapitala edo bizitza. Azkar eta sendo jardun behar dugu, berdintasunez sartzeko eta osasunerako eskubidea unibertsalki bermatzeko estrategia global batean pentsatuz.

Horregatik guztiagatik, ELAk, dokumentu hau sinatzen duten gainerako erakundeekin batera, honako hau eskatzen du:

• Patente pribatiboak askatzea COVID-19rekin lotutako teknologia, ezagutza, tratamendu eta txerto guztietan.
• Merkataritza-sekretuak ezabatzea eta erabilitako ekoizpen-kostuei eta inbertsio publikoari buruzko informazioa argitaratzea, argi eta garbi eta herritar guztientzat eskuragarri.
• Gardentasuna eta kontrol publikoa txertoen garapenaren fase guztietan.
• Txertaketarako eta tratamenduetarako sarbide unibertsala, librea eta doakoa.
• Kontrol sozialeko farmazia-industria pribatua desjabetzea eta gizarteratzea, tratamendu eta sendagai generikoen ekoizpena sustatuko duen osasun-sistema publiko eta unibertsal baten oinarri gisa.
• Osasun publikora eta zaintza-politika publikoetara bideratutako inbertsioak eta aurrekontu publikoak handitzea, sektore horietako langileen kontratazioa, soldatak eta lan-baldintzak handitzea barne.
• Aberastasunaren gaineko tasak ezartzea (ondarea eta %1 aberatseneko diru-sarrerak), pandemiaren aurkako borroka finantzatzeko eta kapitalismo globalaren krisietatik sozialki bidezkoa eta ekologikoki iraunkorra izango dela ziurtatzeko.
• Pandemiak irauten duen bitartean, zorren ordainketa etetea, eta birusaren aurkako borroka finantzatzeko legez kanpoko zorrak eta hartutako zorrak deuseztatzea.