Gastu-araua onartzeak eta zerga-erreformari uko egiteak parte hartzerik izan ez duen aurrekontu antisoziala baldintzatu du

Nafarroako Gobernuak 2024ko Aurrekontuaren Aurreproiektua aurkeztu du Ekonomia eta Gizarte Kontseiluan. Ez da onargarria Gobernuak parte hartze sozial eta sindikal zabala bermatzeko duen interes hutsala ez disimulatzea ere. Ez dago borondate politikorik. Kontseiluaren bilera tramite hutsa da, bertan aurrekontua aurkezten da, eta ez da ematen bertan esandakoak kontuan hartzeko benetako aukerarik.

Gastu-arauak eta erreforma fiskala egiteari uko egiteak baldintzatzen du aurrekontu hori. Gastu-arauari dagokionez, joan den astean onartu zen Kongresuan austeritate-politiketara itzultzea, eta gastu publikoaren gehikuntzaren gehieneko muga % 2,6koa izatea ezarri zen (termino nominaletan). Bestalde, ELAk salatu duenez, diru-sarreren aurreikuspenari dagokionez, zuzeneko zergen bidez biltzen diren 10 eurotik ia 7 lan errenten kontura izango dira 2024an, eta Sozietateen gaineko Zergaren bidez biltzen dena (enpresek ordaindutakoa) %18 baino ez. Etsigarria da UPNk alde egin zuenetik hirugarren legegintzaldian zerga-politika berberak izatea. Fiskalitate hau 2023ko amaieran berretsi zuten Nafarroako Gobernuak (PSN, Geroa Bai eta Zurekin Zurekin) eta EH Bilduk, eta UPNk txalotu egin zuen akordio horren edukia.

Aurrekontuaren aurreproiektua 606,4 milioi euro handitu da 2023ko aurrekontutik 2024ko aurrekontu aurreproiektura, 6.355,4 milioi eurokoa izateraino. Ildo horretan, honako hau adierazi behar da:

• Aurreproiektuak Berreskuratze eta Erresilientzia Mekanismoaren (MRR) Europako funtsak sartzen ditu diru sarreren aurrekontuan, Next Generation EU (NGEU) paketearen barruan. Kontuan hartzen badugu honen araudiak ezartzen duela ez direla aurrekontu arrunta estaltzeko erabili behar, aurrekontuaz gain inbertsio gehigarriak egiteko baizik, aurrekontu arrunta 172,7 milioi euro txikiagoa izango litzateke (6.182,7 milioi euro).

• Estatuari egindako ekarpena % 31,7 handitu da 2023tik 2024ra (837 milioi eurora arte), eta aurrekontu osoaren % 13,5 da. Zor publikoak aurrekontuaren % 8,6 hartu du (533,9 milioi), eta itzaleko bidesariek aurrekontuaren % 1,8, 113,8 milioi eurora igo ondoren. Hau kontuan izanda, 2024an 2023an baino 220,8 milioi euro gehiago ordainduko dira estatuari egindako ekarpenagatik, zor publikoagatik eta itzaleko bidesariengatik, hau da, aurrekontuaren igoeraren % 36,4.

• 2022an berreskuratu ziren elkarrizketa sozialeko erakundeekiko praktika klientelarrak mantentzen dira. CEN, UGT eta CCOO sindikatuek gutxienez 1,2 milioi euroko finantzaketa publikoa jasoko dute, Enplegu Planaren barruan kudeatzen dutenaz gain.

• Osasunean eta hezkuntzan aurreikusitako gastuak pisua galdu du aurrekontu osoari dagokionez (2023an aurrekontuaren % 38,3 suposatzen zuten, eta 2024an % 37,7). Hau dela eta, osasunean eta hezkuntzan Europako batez bestekoarekiko inbertsio diferentziala handia da oraindik ere. Osasun gastua % 33 handitu beharko litzateke (BPGren % 6tik % 8ra) Europako batez bestekoarekin parekatzeko, eta % 47 hezkuntzan (BPGren % 3,4tik % 5era).

• Etxebizitzan egindako inbertsioa ez da nahikoa. Soilik aurrekontuaren % 0,2 (12,8 milioi euro) bideratzen da alokairuaren bidez emantzipatzeko laguntzetara (Emanzipa eta David programak).

ELAk gizarte parekideagoa eta beharrak asetzeko balioko duen aurrekontu politika eskatu du Ekonomia eta Gizarte Kontseiluan. Hona hemen ELAk aurrekontu politikan egindako proposamen nagusiak:

1. Berehalako zerga erreforma eta iruzur fiskalaren jazarpena.

2. Osasuneko inbertsio publikoa Europako batez besteko mailarekin parekatzea.

3. Hezkuntzako inbertsio publikoa Europako batez besteko mailarekin parekatzea.

4. Aurrekontua handitu etxebizitza izateko eskubidea bermatu arte.

5. Bizimodu duina izateko aukera emango duten sarrera bermatuak ezarri.

6. Trantsizio ekosoziala sustatzeko funts publikoak.

7. Genero ikuspegia izango duen aurrekontuaren analisia egin.

8. Nafarroan erabaki langile publikoen lan baldintzak.