Bizkaia Dorrea: Bizkaiko ekonomiaren Titanic-erako itsasargia

2020/07/10
Koronabirusak sortutako shockak modu dramatikoan azaleratu du bizi dugun krisi sistemikoaren irteeran nagusi izan behar duen eredu sozioekonomikoari buruzko eztabaida. Eztabaida hori, Euskal Herrian, jada azaleratzen ari zen U-30eko greba orokorraren moduko mugarrien bidez, eta areagotu egingo da gobernuek eta patronalek dagoeneko gure lurraldean dituzten "berreraikitze" planen esparruan. Hautabidea argia da: orain arte bezala jarraitzea, eliteen zerbitzura dagoen eredu baten pean, edo norabidea errotik biratzea langileriaren eta suntsitutako planeta baten alde.

Egoera kritiko horri erantzun egokia emateko, zenbait ikaskuntza atera beharko genituzke, eta, gainera, begi-bistakoak pandemiaren inpaktuen argitan.
Lehenik eta behin, balio-kate globalen, hau da, nazioartekotutako ekonomiaren ahultasun nabarmena, mundu mailako shock errepikakorren aurrean, horiek finantzarioak, pandemikoak edo ekologikoak izan; bigarrenik, publikoak eta arruntak gune estrategiko gisa duten garrantzia, gizarte osoa funtsezko ondasun eta zerbitzuez hornitzeko, bai eta interes pribatuengatik mugitzen diren agenteen ekintzak arautzeko ere; hirugarrenik, guztion eskubideak babesteko sistemaren gabezia eta borondate falta, desberdintasunen hazkundea eta gehiengo sozialen prekarizazio orokorra agerian utziz; laugarrena, merkatuan eta familietan, batez ere emakumeetan, eusten jarraitzen duen zaintza-sistema kolektibo baten hauskortasuna; bosgarrena eta azkena, kontsumotik eta ekoizpenetik planetaren muga fisikoak bere gain hartuko dituen ekonomia bat premiaz aurreratzeko premia, bereziki azpimarratuz trantsizio energetiko sakona ez dagoela merkatuaren gidaritzapean.


Hala ere, badirudi zentzu komun horiek ez dietela euskal erakundeei eragiten, eta nahiago dute erakunde horiei entzungor egin, kapital handiaren zerbitzura dagoen eredu batean sakontzen duten bitartean, kolapso ekologikora eta ugalketa sozialaren krisi larrian sakontzera garamatzana.
EAEn agintean dauden estamentuek konfinamenduaren unerik latzenetan izan duten jarrerak – une kritiko batean, enpresen onurak osasun-aginduen aurrean ezpataz eta geruzaz defendatuz – begi asko zabaldu ditu zentzu horretan.
Eusko Jaurlaritza izan da erasoaldi honen buru, baina ezin dugu ahaztu Bizkaiko Foru Aldundia eredu neoliberal baten abangoardian dagoela, eta EAJk eredu neoliberal hori babesten duela gure herrialde osoan. Nazioarteko merkatu berriak harrapatzeko, atzerriko inbertsioari "alfonbra gorria" jartzeko, gure auzo eta herriak nabarmen turistizatzen laguntzen duten makro-ekitaldiak modu konpultsiboan erakartzeko eta eufemistikoki "ingurune lehiakorrak" deritzona sortzeko obsesioa nagusitzen da hemen. Horren guztiaren ondorioz, zerga-beherapen etengabeak egiten dira, gehiengo sozialarentzat bizitzaren garestitasuna handitzen da, soldatei eusten zaie eta lankidetza publiko-korporatiboa egiten da, non publikoak arriskuak bere gain hartzen dituen, pribatuak onurak pilatzen dituen bitartean, arau-esparru oso leunekin eta inolako kontrapartida sozialik gabe.


Horixe da Bizkaia Aurrera! ekimenak pandemiaren aurrean lurraldea suspertzeko proposatzen duen eredua. Enpresak, autonomoak eta langileak defendatzeko ohiko irudimen diskurtsibo baten barruan, lurreratze praktiko eta konkretua gauza berean baino gehiagotan ugaritzen da, korporazio handiei eusteko ahalegin publikoak mantenduz eta areagotuz.
Horrela, azken hilabeteetan, itsasontzia biratu, gizarte-larrialdiari erantzun eta eredu justuago eta jasangarriago baterako trantsizioa hasi ordez, apustuak alde horretatik tinko mantentzen dira.

 

Bizkaia dorrea da, oraindik ere, jarraitutasun-ildo horren adibide argia. Proiektu handia Bilboko erdigunean dago ikusgai, eta argi eta garbi irudikatzen du eredu zahar horren lantza-punta.
Horrela, lehiakortasuna areagotzeko ekintzailetza-zentro handi bat sortzearen justifikaziopean, diru publikoz betetzen da eraikinaren jabetza inbertsio-funts bat den ekimen bat (horri milioi askoko alokairua ordaintzen zaio, BFAk hura eraldatu eta apaintzearen kostu guztiak ordaintzen dituen bitartean), zeinaren lizitazioa pribatua izango baita eta porrot egin duena (inor ez da lehiaketara aurkeztu, eta BFA behartuta ikusi da hamabost milioira handitzera), eta non erraztasun guztiak kapital handiari ematen zaizkion, "Ingurune lehiakor" horien sorreraren mantraren ildotik, adibidez, fiskaltasuna. Koronabirusak eragindako asaldura-egoera orokorraz baliatu izana proiektu honetan aurrera egiten saiatzeko, argi eta garbi gure lurraldera inbertsio-funts handiak erakartzera bideratuta baitago, erne egon behar dugu, zalantzarik gabe.


Zoritxarrez, hori ez da agenda honen mugarri bakarra. Zur eta lur geratu gara, lehenik eta behin, "Lankidetza publiko-pribatuak" porrot egin duelako bizitzarako oinarrizkoak diren baina gaur egun pribatizatuta edo kanpora aterata dauden sektoreen erregulazioan, Zaldibarren industria-hondakinen kudeaketarekin frogatu den bezala, bai eta zaharren egoitzetan ere, kasu batzuetan sektorean azaleratzen ari diren inbertsio-funtsen jabetzakoak baitira, hala nola Azora eta Domus.
Bigarrenik, nabarmentzekoa da inbertsio-funtsen kudeatzaileentzako zerga-beherapen makurra, pandemiaren unerik kritikoenetan gauekotasunez eta azpikeriaz egina, argi baitzegoen diru-sarrera publikoen beharra zegoela pandemiari erantzuteko.
Apustu hori Bizkaia Dorrea izan nahi duen "ingurune lehiakor" horren sorrerarekin lotu arren, nabarmen gainditzen du, eta "Startup" enpresen ekintzailetzara bideratutako inbertsio-funtsen kudeatzaileen PFEZaren tasa erdira jaistean datza, % 49ko mugarekin. Atzerriko inbertsioa Bizkaian gustura sentitzeko beheranzko joera duen karrera fiskal horrek sukarraren dinamikan jarraitzen du, Sozietateen gaineko Zergaren beherapenari buruzko betiko eztabaidari lotuta. Hain zuzen ere, Aldundiak berriro jaitsi du zerga hori 2019an eta 2020an lortutako irabazietarako. Ildo beretik doaz, halaber, Eurokopan salbuespen fiskalaren iragarpena eta ondarearen gaineko zerga kentzearen aldeko Rementeria aitorpena.
Hirugarrenik, eta Dorrearen proiektuaren antzeko espiritu baten pean, Energy Intelligence Center bezalako proiektu megalomano berrietan sakontzea nabarmendu nahi dugu. Proiektu horien eraikuntza Zierbenan duela gutxi iragarri da (lizitazioa barne), eta "ingurune lehiakorrak" sortzeko parametro horien pean jarduten du, non enpresa pribatuak ez duen kexarik sektore publikoak hura hedatzeko ematen dion tratuaz.
Proiektu horrek, energia berriztagarriek beren baitan izango duten presentziaz haratago, "Oil & Gas" delakoaren inguruan esku hartzeko zutabe estrategikoa aurreikusten du. Beraz, gero eta indar handiagoz entzuten ziren trantsizio ekologikoaren aginduei dagokienez, gatazkatsuak dira, gutxienez, eta, azkenean, pandemiarekin maila sozialean sortu den birplanteamendu integralaren testuinguruan sartu dira. Hori guztia Petronor bezalako transnazional handien eskutik.
Azken batean, plan honek baztertu egiten du edozein ikaskuntza, huts egindako eredu batean tematzen jarraitzen da, eta kapitalaren zerbitzura jartzen dira, euskal kapitalaren eta kanpoko kapitalaren zerbitzura, baliabide publiko guztiak. Eredu ekonomikoaren bira osoa behar dugu, eta EAEko erakundeek Titanice-eko orkestra bezala jokatzen dute ontzia hondoratzen den bitartean.