ELAk plan integrala eskatu dio Osakidetzari, itxitakoak berriz irekitzeko eta guztiek medikua izateko

ELAk Osakidetzako EAGen (Etengabeko Arretako Guneak) egoera kaskarra salatu du prentsaurrekoan. Horren azken adibidea urtarrilaren 12an Laudioko EAGn gertatutakoa da. Gogora dezagun egun horretan bihotzekoak jotako paziente bat joan zela eta medikurik gabeko talde batek artatu zuela. Azkenean, pazientea hil egin zen. Osakidetzak arreta-baliabide hauetan egiten dituen murrizketek ondorio larriak dituzte bai langileentzat, bai herritarrentzat. Horregatik, ELAk plan bat eskatu dio Osakidetzari, EAGetan arreta integrala bermatzeko, azken urteetan itxi direnak berriro irekitzeko eta guztiek medikua izateko.

Azken urteotan, Osakidetzak bi motatako murrizketak aplikatu ditu EAGetan, bi aitzakia erabiliz: pandemia eta profesionalen falta.

• Alde batetik, EAGak itxi ditu. Horren adibide dira San Martinen itxiera Gasteizen; Zumarragan; Deustun, Bilbon; Bergaran; Elgoibarren; edo duela gutxi, Areilza Doktorearena, Bilbon.
• Aldi berean, EAGak irekita mantentzeko erabakia ere hartu du, ekipo osoa izan gabe. Edo, bestela esanda, erizainek eta zeladoreek artatutako medikurik gabeko EAGak egotea erabaki du. Kontingentzia Planean islatutako erabakia da, eta bertan EAGa fakultatiborik gabe irekitzea aurreikusten da: kasu horretan, erizain gehigarri bat kontratatzea aurreikusten da. Kostuak merkatzen dituen estrategia baten aurrean gaude, askoz merkeagoa baita erizain gehigarri bat kontratatzea medikuaren guardia ordaintzea baino.

Une honetan, Sagardui Sailburuak 2022ko ekainean esan zituen hitzak gogoratu behar dira; izan ere, Osakidetzaren etorkizunaz hitz egitean, azaldu zuen erizainek artatutako anbulatorioak izango ditugula, kontsultategiak itxiko direla eta herritarrak mugitu egin beharko direla arreta jasotzeko. Bada, errealitate hori iritsi da.

EAGetako profesionalen gaitasun eta konpromiso handia gorabehera, argi dago erizainek eta zeladoreek osatutako talde batek, fakultatiborik gabe, gaitasun mugatuak dituela. Horrek bi ondorio ditu:

• Modu negatiboan eragiten dio pazienteari, eta arriskuan ere jar dezake. Gernu-infekzioa bezalako kontu errazak ezin dira ekipo osorik gabe kudeatu eta konpondu, ezin baita beharrezko diagnostikoa egin eta beharrezko medikazioa errezetatu. Kasu larrietan, gabezi horrek ondorio larriagoak izan ditzake.
• Bestalde, gainkarga eta estresa eragiten ditu plantillan, eta horrek areagotu egiten ditu jasaten dituen arrisku psikosozialak. Fakultatiborik ez izateak, gainera, batzuetan berezkoak ez diren funtzioak eta erantzukizunak hartzea eragiten du.

EAGetan aplikatutako murrizketen ondorioz, ospitaleko larrialdietara bideratu behar ez liratekeen pazienteak zerbitzu horretara joaten dira, eta, ondorioz, gero eta maizago kolapsatzen dira.

Gasteizko Olagibelgo EAGan gertatzen dena azken urteetan aplikatutako murrizketen eraginaren adibide ona da. Gasteizen, San Martinen zegoen bigarren EAG itxi zen, eta Santiago Ospitaleko larrialdiak ere itxi dira. Gainera, ez dira indartu ez Olagibelgo EAGko ez Txagorritxuko larrialdietako plantillak. Horren guztiaren ondorioz, EAGn gero eta ohikoagoa da ixteko orduan (ez du gaueko zerbitzurik eskaintzen) oraindik 40 edo 50 pertsona geratzea artatzeke, eta horietako asko Txagorritxu Ospitaleko larrialdietara joaten dira, eta horiek ere gero eta maizago kolapsatzen dira.

Osakidetzak ukatu badu ere, jarrera ia biktimista batekin, langile fakultatiboen eskasiaren atzean ezkutatzen den errealitatea, plangintzarik eza nabarmenaz gain, eskaintzen diren lan-baldintza eskasak dira. Une honetan, ezinbestekoa da lan-baldintza erakargarriak izatea profesionalak erakartzeko eta kalitatezko zerbitzua emateko plantilla nahikoa izateko. Osasun Sailak justu kontrakoa egiten du, eta, horren ondorioz, gero eta profesional gehiagok alde egiten dute: atzerrira, beste autonomia-erkidego batzuetara, osasun pribatura, edo espezialitate batzuetatik besteetara.

ELAk argi zuen Europar Batasunetik kanpoko langileak kontratatzeko neurriak ez zuela inolako konponbiderik ekarriko prekarietate berdina eskaintzen zitzaien bitartean. Eta hala izaten ari da, Osakidetza hasi da aitortzen asko osasun pribatuan ari direla eta ez dutela publikora etorri nahi. Profesionalak badaude, baina lan-baldintza onak falta dira. Datu batzuek agerian uzten dute errealitate hori: Osakidetzako azken EPEan, familia-medikuaren kategorian, guztira 1528 oposiziogilek eman zuten izena 300 plaza pasatxorako, eta horrek erakusten du kontratatzeko langileak badaudela. Aldi berean, Osakidetzak behin eta berriz bideratzen ditu pazienteak osasun pribatura, eta hark arazorik gabe hartzen du bere gain zeregin hori, medikuak dituelako. Osasun pribatuak profesionalak ditu eta publikoak ez?

Egoera hori larriagotu egingo da datozen urteetan, erretiroen kopurua oso handia baita. Osakidetzak plantilla gehiegi kargatzen eta eskaintzen duen osasun-laguntza prekarizatzen jarraitzea beste planik ez du. Bien bitartean, aurten %9 igo dira osasun pribatuarekin egindako itunak, eta faktura 269 milioi eurokoa da dagoeneko. Osasun publikoa nabarmen hobetu liteke urteko inbertsio hori jasoko balu, osasun pribatua sustatu beharrean.