Yayo Herrero: "Sindikatu bat da langile mugimenduak utzi digun onena"

Yayo Herrerok ELA sindikatuak Gasteizen ekainaren 21ean egin zuen jardunaldian, Industria eta Eraikuntza Federazioko ordezkarientzat ekonomiaren trantsizio ekosozialerako bere proposamenari buruz egindako hitzaldiaren laburpena:

Kapitalak konpontzen ditu arazoak, jendea kalean utzita. Izan ere, asko izan dira dagoeneko bizi izan ditugun birmoldaketak, eta badakigu nola birmoldatzen duen kapitalak. Une honetan, enpresa asko daude arriskuan, ez bakarrik deskarbonizazio-arazoei aurre egiten ari zaizkielako. Izan ere, batzuetan, enpresa berek bidezko trantsizio ekologikorako irizpideak edo aitzakiak erabiltzen dituzte birmoldaketak egin ahal izateko, eta horrek zerikusia du jada interesatzen ez zaizkien sektoreak egotearekin. Hau da, kapitalak, irabazten ez duenean, itxi eta itxi egiten du, jendea aurretik eramanez.

Ekintza sindikaletik bidezko trantsizio ekosoziala egiteak aurre-hartze pixka batekin begiratzea dakar. Eta aldez aurretik begiratzeak ez du esan nahi zuen enpresetan eta eguneroko lanean zaudeten ordezkari sindikalok ez zaretela jarriko edo greba bat egingo EEE bat mahai gainean jarrita dagoenean. Mahai gainean EEE bat dagoenean, lanpostuak defendatu egin behar dira, baina mahai gainean EEErik ez dagoenean, bi pauso aurretik begiratzeko ardura ere badago, eta, berriro diot, ez da 300 urte barru; lau barru gertatuko dena da, bost barru, hamar barru, arazo horiekin topo egingo dugula.

Hor, nik uste dut sindikatu batek duen gauza ona dela lanpostu bakoitzaren konkretuan lan egiteko aukera ematen duela, baina egitura politiko bat da, etorkizunera begiratzeko aukera ere ematen duena, eta gauzak beste leku batetik antolatzeko aukera ematen duena.

Sindikatu bat da langile mugimenduak utzi digun gauzarik onena, eta langile mugimenduak utzi gintuena lanpostuen duintasunari buruzko kezka izan zen, eta baita bizi denbora osoaren duintasunari buruzkoa ere, ez baita gure enpleguan gauden garaia. Sindikatuak eta langile-mugimenduak aitzindari izan ziren hirietako airearen kalitateaz hitz egiten, jendea arnastuz pozoitzen baitzen. Haiek izan ziren lurra landu ahal izateko eskura izan beharraz hitz egin zuten lehenak. Lehenengoak izan ziren, eta denbora asko pasatu behar izan zen langile mugimenduko zati batzuk osasuna plusengatik aldatzen hasteko edo bizi kalitatearen galera diru gehiagoren truke trukatzen hasteko.

Denbora asko igaro behar izan zen sindikatu batzuk, une honetan Europan gehiengoa dutenak eta Estatuan ere bai, kontzertazioko sindikatuak izan zitezen, aberastasuna enpresariek sortzen zutela onartzen zuten sindikatuak izan zitezen, ez haiek beren lanarekin, ezta lurrak ere beren ekoizpenarekin. Hori, nire ustez, akats larria da, kontzertazioa beti heltzen delako kapitalak galtzen duen puntura, eta hor kapitalak itxi egiten du.

Kapitalaren logika bizi-baldintzekin bat egiten ez duen logika da. Kapitalari, jendearen eta bertako langileen bizi baldintzek bost axola diote. Eta, beraz, funtsean, borroka sindikalak ahalbidetzen du gainbalio horien zati bat erauztea, eta kontuan hartu behar dugu, eta proiektatu, nire ustez gertatzen ari dena nabarmen markatzen duen krisi ekosozial horretan.

Zeintzuk lirateke bidezko trantsizio ekosozialaren oinarrizko puntuak? Nik azaldu egingo ditut, besterik gabe, nik planteatzen dudan bezala:

1. Lehenik eta behin, esan nuen, bizi, etxebizitza, elikagai, ur, energia, osasun, hezkuntza, zaintza baldintzen bermea. Gai horiek guztiak oinarrizkoak dira, eta ez da bidezko trantsizio ekologikorik izango jendearentzat bizi-baldintza justurik ez badago. Izan ere, jendeari aukera ematen badiozu hamar urte barru osasuna eta etorkizunerako aukera bermatzearen eta gaur jatearen artean, gaur jatea aukeratu beharko duzu. Eta normala da. Beraz, hori da lehen elementu bat.
2. Bigarrenak aztarna ekologikoaren murrizketarekin du zerikusia. Aztarna ekologikoa murrizteko plangintza behar da, eta sindikatuek bete-betean parte hartzea eskatzen du. Ezin da planifikatu aztarna ekologikoa murriztea mugimendu sindikalik gabe, sindikaturik gabe. Niri giltzarri dela iruditzen zait. Zer ekoitzi behar den, zerekin, nondik etorriko den, norentzat, eta bizi baldintza horiek erdigunean jarrita pentsatzea dakar.
3. Hirugarren elementua lanaren eta enpleguaren munduaren eraldaketarekin zerikusia duen guztia da. Eta lanaz eta enpleguaz ari naiz, enpleguan lana egoteaz gain, gogoan izan behar baita jende askok, gehienbat emakumeek, ez dutela beren burua langile deitzen, baina beren bizitzari egunero eta belaunaldiz belaunaldi eusten diotela, bizitzari berari erasotzen dioten sistemetan, eta ordaindutako zainketen sektoreak ondo daki hori, baina ordaindu gabeko zainketen sektoreak askoz ere gehiago daki, bizitzari eutsi ahal izateko dauden zailtasunen inguruan.
   Enpleguaren kasuan, nik polemikoa izan daitekeen zerbait planteatuko dut; izan ere, bidezko trantsizio ekologikoan pentsatuta, oso beharrezkoa da kontuan hartzea ez dela gauza bera sektoreak babestea eta pertsonak babestea. Pertsonak babestea da gakoa. Baina pertsona bat ez da bakarrik bere sektorea. Pentsatu behar dugu sektore batzuk bai edo bai uzkurtuko direla, eta horietan dauden pertsonak nola babestu da gakoa. Izan ere, sektoreak babesten bakarrik jartzen badugu begia, uzkurtzen diren sektoreetan pertsonak sakrifikatzen amaituko dugu.
   Beste alde batetik, berriro diot honek ez duela esan nahi ordezkari sindikalek lanpostu zehatz bakoitzeko lan-baldintzak babestu behar ez dituztenik. Nik uste dut horrela izan behar duela. Baina beste begirada epe labur, ertain eta luzekoa izan behar da, horrekin zer gertatuko den pentsatzeko aukera emango duena. Gure sektoreen eboluzioa, joerak eta aurreikuspena ezagutzea funtsezkoa da politika sindikala egin ahal izateko; izan ere, gaiak aurpegian eztanda egiten dizunean, ia ezer egiteko aukerarik ez duzunean izaten da. Nik uste dut garrantzitsua dela horri begiratzea. [...]