Koronabirusak jarduera ekonomikoa murriztu arren, 2020an 11 pertsona hil ziren lan-istripuan Nafarroan
Nafarroako Osasun Publikoaren eta Lan Osasunaren Institutuak (NOPLOI) argitaratutako lan-istripuen azken estatistika ofizialek erakusten dute %20,6ko jaitsiera orokorra izan dela 2020an, aurreko urtearekin alderatuta. Hala ere, nabarmendu behar da hori koronabirusaren osasun-krisiaren ondoriozko jarduera ekonomikoaren geldialdiaren eta biztanleriaren esposizioaren murrizketaren ondorio dela. Gainera, datuek oso ezkorrak izaten jarraitzen dute hildakoen kopuruari dagokionez, eta hori lan-istripu eta lanbide-gaixotasunen azpi-erregistroaren pisua kontuan hartu gabe.
Egun bizi dugun krisia dela eta, 2020. urtea %11,65eko langabezia-tasarekin amaitu zen Nafarroan. Horrez gain, 34.439 pertsona 2020ko apiriletik abendura bitartean enplegu-erregulazioko espediente-egoeran egon dira. Hala eta guztiz ere, iaz 11 pertsona hil ziren lan-istripuz, eta ez dakigu zenbat pertsona hil ziren amiantoarekin lotutako gaixotasunengatik edo koronabirusa lanpostuan kutsatu izanagatik. Amiantoari dagokionez, eragiten duen kaltetzeari buruz egindako lana eta martxan jarritako ildoa, pandemiagatik bertan behera geratu zena, berrartzeaz gain, beharrezkoak diren baliabide guztiekin indartu behar da. Datu horiek bereziki larriak dira, kontuan hartuta martxoan funtsezkoa ez den jarduera oro debekatu zela, eta gainerako hilabeteetan jarduera ekonomikoa moteldu duten mugak eta murrizketak ezarri zirela.
Estatistika ofizialen arabera, egunero 57 pertsonak izaten dute lan-istripua Nafarroan, eta intzidentzia-tasa mila pertsonako 32,6koa da. Datuak kezkagarriak izan arren, errealitatetik oso urrun daude; izan ere, garraiolarien, kooperatibisten eta etxeko langileen kasuan, besteak beste, istripuak ez dira erregistratzen edo enpresek ezkutatzen dituzte, zehapen ekonomikoak eta beste erantzukizun batzuk saihesteko. Ildo horretan, istripuen %99 baino gehiago arintzat jotzen dira, eta horri buruzko azterlan urriek diote azpideklarazioa istripu larrietan baino 3,5 eta 15 aldiz handiagoa dela. Azpierregistro honen arazoa bereziki larria da laneko gaixotasunen kasuan; izan ere, mutuek sistematikoki baztertzen dute patologien lan-jatorria, eta bere arreta Osasunbideara bideratzen dute, horien kostua gero eta pribatizatuago eta deskapitalizatuago dagoen sistema publikoak bere gain hartu behar izaten duelarik bidegabeki.
Lan-istripuak eta lanbide-gaixotasunak saihesteko neurri eraginkorrak haru behar dira, baina patronalak bere onura ekonomikoa plantillen segurtasunaren eta osasunaren aurretik jartzen jarraitzen du, lan-erreformak baliatuta. Egoera horretan, premiazkoa da enpresetako esku-hartze publikoa areagotzea eta lantokietako osasun eta prebentzio-neurrien kontrol zorrotza egitea; horretarako, ezinbestekoa da ikuskapen-lanetarako 50 langile gehiago izatea, Europako batez bestekoarekin parekatuta. Halaber, Nafarroako Gobernuak Laneko eta Gizarte Segurantzako Ikuskatzailetzaren arloko eskumenak berreskuratu behar ditu.
Bestalde, Nafarroako Gobernuak laneko segurtasunera eta osasunera bideratutako aurrekontu publikoa irrigarria da oraindik, eta pandemiak berriro erakutsi du administrazio publikoaren baliabideak ez direla nahikoa. NOPLOIko langileen lana eta dedikazioa aitortu arren, nabarmendu behar da pandemiaren kudeaketak eragindako kolapsoa dela eta, 2020. urte osoan ez zela istripu-tasari buruzko hileroko eta hiruhileko estatistikarik argitaratu, eta azken txostena urtarriletik irailera bitarteko behin-behineko datuekin egin dela.
Langileria duela urte batzuetatik jasaten ari den lan eta gizarte-eskubideen murrizketa larria, krisi-testuinguru honetan zergapetzen ari dena, gure bizitzekin eta osasunarekin ordaintzeko prest ez gauden beste erasoaldi bat da. Bada garaia gure lan eta bizi-baldintzak gainerako guztiaren gainetik defendatzeko; eta horregatik, laneko segurtasun eta osasun-politika publikoen norabidea errotik aldatzea eskatzen dugu, eta, horretarako, berretsi egiten ditugu joan den urtarrilaren 15ean Nafarroako Gobernuari proposatutako neurriak.