“Amiantoagatiko Konpentsazio Funtsa murriztatzailea eta diskriminatzailea da”
Bidelagun Fundazioak bi epai irabazi ditu, Sunsundegui (Altsasu) enpresan amiantoaren ondorioz hildako bi pertsonaren familientzako alargun-prestazioan 200.000 eurotik gorako kalte-ordaina eta %40ko errekargua dakartenak. Albiste ona da, zalantzarik gabe, baina gazi-gozoa ere. Izan ere, onartu berri den Amiantoagatiko Konpentsazio Funtsa aplikatzearen ondorioz, biktimek ezin izango dute Epaitegiak ezarritakoa jaso.
Lehen epaia...
Aztertu ditzagun bi epaiak. Lehen epaian, Iruñeko Lan Arloko 1 zenbakiko Epaitegiak kalte-ordaina aitortu die pleurako mesoteliomak hildako langile baten senideei, Sunsundeguin amiantoaren eraginpean egotearen ondorioz.
Epaitegiak 206.051,91 euroko kalte-ordaina ordaintzera kondenatzen du enpresa, alargunaren (138.914,88 euro), bi alabaren eta seme baten (22.379,01 euro bakoitzarentzat) artean banatuta. Hala ere, familia horrek askoz ere kopuru txikiagoa jasoko du Funtsean ezarritakoaren arabera; jaso beharreko zenbatekoa 96.621,24 eurokoa izango da (epai irmo batek ezartzen duena baino 109.430,67 euro gutxiago).
...eta bigarrena
Bigarren kasuan, Epaitegi honek %40ko errekargua aitortu dio enpresa bereko biriketako minbiziaren ondorioz hildako langile baten emazteari. Sunsundegui enpresa hartzekodunen konkurtsoan dago, eta horrek esan nahi du familia horiek ia aukera osoz jo beharko dutela onartu berri den Amiantoagatiko Konpentsazio Funtsera, enpresaren likidezia faltagatik.
Hildakoaren alargunak, Sunsundeguiren egungo kaudimengabezia-egoera ikusita, ez du kobratuko epaian aitortutako alargun-prestazioaren %40ko errekargua, Funtsak ez baititu estaltzen errekarguak eta bestelako prestazioak, baizik eta kalte-ordainak soilik. Era berean, familiak orain judizialki erreklamatu dezakeen kalte-ordaina, prestazioen errekargua irabazi ondoren, 172.825,31 eurokoa izango litzateke, baina Funtsak kalte-ordain horren 64.414,16 euro baino ez lituzke estaliko.
Garaipen gazi-gozoa
Irabazi berri diren epai hauetan egiazta daitekeenez, Konpentsazio Funtsa biktimen justiziarako eta erreparaziorako tresna izatetik oso urrun dago. Ez bakarrik zenbatekoak askoz txikiagoak direlako eta abonu bakarrean ordaintzen direlako; baita ofizialki profesional gisa aitortutako gaixotasunak baztertzen direlako ere, bronkioaren neoplasia kasu. Halaber, ez da onartzen ez minbizi gastrointestinala, ez obulutegikoa, nahiz eta azaroaren 22ko 2023/2668 (EB) Zuzentarauak amianto-zuntzen eraginpean egoteak eragin ditzakeen gaixotasuntzat hartzen dituen.
Obulutegiko minbiziaren kasu zehatzean, gaixotasun hori ez onartzeak genero-arrakala sakontzen du, eta zuzeneko diskriminazioa eragiten du amiantoaren eraginpean egon diren emakumeengan. Azkenik, funts berriak murriztu egiten ditu onuradunak, eta kanpoan uzten ditu 35/2015 Legean jasota zeuden aurrekoak, anai-arrebak eta hurbilekoak. Esandako guztiagatik, Funtsak ez du modu integralean konpontzen, patologiak ikusezin bihurtzen ditu eta kanpoan uzten du biktimen familia-sarearen zati bat.
“Murriztatzailea eta diskriminatzailea”
David Pena abokatua da, eta sorreratik Bidelagun Fundazioan dihardu. Penak salatzen duenez, “kasu hauek argi eta garbi erakusten dute funtsa ez dela nahikoa, murriztailea eta diskriminatzailea dela, eta irizpide ekonomizistei erreparazio-irizpideei baino gehiago erreparatzen diela”.
Amiantoaren biktimen oroimena ez errespetatzeaz gain, Nuria Alamillo Rodríguezek, hildako langile baten alabak, familiei eragiten zaien sufrimendua azpimarratzen du.
“Oso mingarria da administrazio-izapideen moteltasuna. Kontuan hartu aita 2020ko martxoan hil zela. Orain, bost urte geroago, langilearen alargunari prestazioen errekargua aitortu zaio, baina litekeena da errekargu hori ez kobratzea enpresaren likidezia faltagatik eta Konpentsazio Funtsak Gizarte Segurantzaren prestazioak jasotzen ez dituelako. Itxaronaldi luze horiekin eta ziurgabetasun horrekin, oso zaila da dolua ixtea”.